“Kültüre Özgü Öğelerin Çevirisi: İnsan ve Yapay Zeka Çevirilerinin Karşılaştırmalı Bir Analizi” başlıklı çalışma, yapay zekanın kültüre özgü terimleri çevirme konusundaki etkinliğini incelemektedir. Araştırma, OpenAI’nin ChatGPT’si, Google’ın Gemini’si ve insan çevirmenler tarafından yapılan çevirileri karşılaştırarak, birincil kaynak metin olarak Necib Mahfuz’un Sukkeriye (Sugar Street) adlı eserini kullanmaktadır. Yazarlar, “çevirilerin doğruluk, kültürel bağlamın korunması ve genel tutarlılık açısından niteliksel olarak değerlendirildiğini” belirtmektedir. Sonuçlar, “Gemini’nin kültüre özgü öğeleri aktarma konusunda ChatGPT’ye kıyasla dikkate değer bir etkinlik gösterdiğini” ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, “çeviri hatalarını ve yanlışlıkları gidermek için son düzenleme sürecinin hâlâ gerekli olduğu” vurgulanmaktadır.
Literatür incelemesi, makine çevirisi (MT) üzerine çeşitli çalışmaları ele almakta ve erken dönem yapay zeka çevirilerinin “basit kelime değişimi egzersizleri” olduğunu, bu nedenle kültürel bağlamı koruma açısından önemli sınırlamalar taşıdığını ifade etmektedir. Yapay zeka modellerinin gelişmiş olmasına rağmen, “makine çevirisinin kültürel nüansları, metaforları ve mizahı doğru şekilde aktarma konusunda birçok zorluk yaşadığı” belirtilmektedir. Akademisyenler, yapay zekanın ilerlemelerine rağmen “doğruluk, anlaşılırlık ve üslup” açısından insan müdahalesine ihtiyaç duyulduğunu savunmaktadır.
Çalışmada “dokuz kültüre özgü pasaj” içeren bir durum analizi yöntemi kullanılarak, ChatGPT, Gemini ve insan çevirmenler tarafından yapılan çeviriler incelenmiştir. Sonuçlara göre, “insan çevirmenler transliterasyon yoluyla kültürel nüansları tutarlı bir şekilde korumuştur,” ancak ChatGPT “çoğu zaman, kaynak metindeki anlamı tam olarak yansıtamayan kelimesi kelimesine çeviriler üretmiştir.” Öte yandan Gemini, “açıklamalar ve kültürel bağlam sağlamış,” bu da onu kültüre özgü terimleri çevirme konusunda daha başarılı bir yapay zeka modeli hâline getirmiştir.
Sonuç bölümünde, yapay zeka çeviri teknolojisinin gelişmeye devam ettiği ancak hâlâ insan denetimine ihtiyaç duyduğu vurgulanmaktadır. Yazarlar, “gelecekteki araştırmaların, işlevsel çeviri teorilerinin yapay zeka eğitimi için nasıl yönlendirici olabileceğini incelemesi gerektiğini” önermektedir. Ayrıca, “yapay zekanın bir insan çevirmen yerine değil, tamamlayıcı bir araç olarak görülmesi gerektiği” savunulmaktadır.
Kaynak: Translating Culture Specific Items: A Comparative Analysis of Human and Artificial Intelligence Translations
Yazarlar: Ezzoubeyr Mehassouel & Noussaiba Djeha